Oogsten en verzamelen
Om planten te verwerken in thee, tinctuur, zalf etc. zullen de planten eerst verzameld en geoogst moeten worden. Een aantal belangrijke punten op een rijtje wat betreft het oogsten van planten:
- Voorjaarskruiden worden alleen in het voorjaar geoogst.
- Het oogsten van de hele plant gebeurt vóór de bloei.
- Bij het oogsten van het blad worden de jongvolwassen, volgroeide en stevig aanvoelende bladeren geplukt.
- De oogst van bloemen vindt plaats als deze net geopend of in volle bloei zijn, maar soms ook wel alleen de knop.
- De vruchten en zaden worden geoogst als deze rijp en droog zijn. Leg eventueel iets onder de plant om de zaden op te vangen. Niet alle zaden rijpen altijd tegelijk, dus kijk iedere dag de plant na op rijpe zaden.
- Wortels worden vooral geoogst in het vroege voorjaar als de plant gaat uitlopen, maar ook soms in het late najaar, afhankelijk van het gehalte aan werkzame stoffen. Droog alleen de onbeschadigde wortels en haal ze ook heel voorzichtig uit de grond om beschadiging te voorkomen. Was de wortels om zand en vuil te verwijderen, maar dompel ze niet te lang onder water. Maak ze voorzichtig wat droog met een zachte doek, voordat je ze gaat drogen.
- Laat altijd een deel van de wortel zitten, zodat de plant in leven blijft en verder kan groeien.
- Bast en schors van bomen worden meestal in het voorjaar geoogst en bij afnemende maan, vanwege de sapstroom en zo bloeden van de boom te voorkomen.
- Schud na het oogsten de planten uit om zoveel mogelijk insecten te verwijderen.
- Verzamel gezonde, onbeschadigde planten die op een schone, niet vervuilde bodem groeien.
- Verzamel de planten op de plaats die voor die plant de meest ideale groeiplaats is; waterminnende planten langs de waterkant, zonminnende planten op een zonnige plek etc.
- Oogst alleen planten als er voldoende van staan en pluk ze ook niet allemaal.
- Zorg voor de juiste oogstmaterialen, om onnodige beschadiging van de plant te voorkomen; een scherp mes of schaar en voor de wortels een goede schop.
- Oogst als het weer droog is, want natte planten kunnen bederven tijdens het droogproces of bederf geven in tinctuur, olie of zalf door het te grote vochtgehalte.
- Oogst de planten niet te vroeg op de dag, maar wanneer ze droog zijn van de ochtenddauw, maar bij grote hitte ook niet te laat, omdat de planten dan slap kunnen gaan worden of uitgebloeid zijn.
- Zorg voor goed materiaal om de planten in te vervoeren; een mand, korf of linnen tas, maar geen plastic.
- Verzamel niet meer kruiden dan je kunt of wilt gaan verwerken, aangezien de kracht van gedroogde kruiden na een jaar vermindert.
- Kruiden die in een tinctuur, zalf of olie verwerkt moeten worden dienen zo direct mogelijk hierin gebruikt te worden. Voor een tinctuur worden de kruiden zelfs direct van de plant in de pot geknipt. Ook voor tincturen, zalven en oliën geldt dat de kruiden zo droog mogelijk verwerkt moeten worden, dus op droge dagen en als de dauw al verdwenen is.
- Het drogen moet zo snel mogelijk na het oogsten plaatsvinden. Afhankelijk van het soort kruid en de weers- en droogomstandigheden hebben kruiden een dag of vier tot wel drie weken nodig om te drogen. Ook voor het drogen een aantal belangrijke punten:
- Drogen dient te gebeuren in een donkere, warme en stofvrije ruimte, met voldoende ventilatie. Teveel licht zorgt dat het groeiproces zich voortzet en laat de plant verkleuren. Bovendien kan het zonlicht de werkzame stoffen vernietigen.
- Hang de kruiden in dunne bosjes op en zorg dat ze helemaal vrij hangen of leg ze op goed verspreid op horren. Niet op een linnen of katoenen ondergrond leggen, omdat dit vocht aantrekt, horgaas is heel goed geschikt. Als je ook het stuifmeel wilt opvangen, kun je er nog dun papier onderleggen.
- Wortels en vruchten zijn moeilijker te drogen. Ze gaan makkelijk rotten en moeten zodoende snel gedroogd worden. Hiervoor kun je dan een hetelucht- of ventilatorkachel gebruiken.
- Ook waterige keukenkruiden moeten snel gedroogd worden, zoals Basilicum, Lavas en Bieslook, anders verliezen ze kleur en aroma. Na een paar dagen op een hor, kunnen ze verder gedroogd worden in de oven op de laagste stand met de deur een beetje open.
- Er zijn ook speciale droogovens voor het drogen van kruiden.
Ook voor het bewaren zijn enkele belangrijke regels om zo kleur, aroma en werkzaamheid te bewaren:
- Zorg dat het kruid echt droog is voordat je het opbergt om schimmelvorming te voorkomen. Kruiden zijn droog als de stengels te breken zijn in plaats van de te buigen en blaadjes als ze bros zijn, makkelijk breken en ritselen. Bloemblaadjes dienen ook te knisperen bij aanraking en niet te verkruimelen.
- Bewaar de kruiden droog, donker en bij voorkeur luchtdicht, zoals in donkerkleurige glazen potten, stenen/aardewerk potten, houten dozen/kisten of blikken. Plastic is minder geschikt vanwege kans op condensatie en omdat etherische oliën verbindingen kunnen aangaan met kunststof.
- Versnipper of knip de plant pas fijn vlak voor gebruik, zodat er zo min mogelijk geur- en smaakverlies is.
- Behalve zaden en wortels, is het beter kruiden niet langer dan één jaar te bewaren, omdat de werkzaamheid dan teveel afgenomen is. Deze oudere kruiden zijn nog wel in bijvoorbeeld badwater te gebruiken.
- Zorg dat alle opgeborgen kruiden duidelijk gelabeld zijn, zodat je in één oogopslag kunt zien wat er in de verpakking zit en wanneer de kruiden gedroogd of op een andere manier verwerkt zijn. Veel kruiden en kruidenproducten zijn na drogen of verwerken nog moeilijk herkenbaar en vergissen kan schadelijk zijn.
Bronnen voor deze pagina
- Kruiden, signatuur en eigenschappen van Yvonne Maessen
- Alle kruiden en hun toepassingen van Richard Mabey
- De helende kracht van kruiden van Anne McIntyre
- Gezonder leven met geneeskrachtige kruiden van Barbara en Peter Theiss
Vragen over kruiden of wil je een kruidenadvies?
Wil je een kruidenadvies of heb je een vraag over kruiden en wil je verder geen consult, lees dan eerst hier verder voordat je het contactformulier invult en verstuurt!